Czym jest indeks glikemiczny?
Indeks glikemiczny (GI z ang. Glycemic Index), to wskaźnik, który pomaga sklasyfikować np. pasze na podstawie poziomu glukozy we krwi 2-3 godziny po jej spożyciu. To wskaźnik, który określa szybkość zwiększania się stężenia poziomu glukozy we krwi po spożyciu paszy czy sieczek. W żywieniu koni paszą o najwyższym indeksie glikemiczym jest owies, którego indeks GI równy jest 100. Im wyższa wartość indeksu glikemicznego danej paszy, tym wyższy poziom glukozy we krwi po jej zjedzeniu. Pasze można sklasyfikować jako te o niskim indeksie glikemicznym (GI ≤ 55), średnim (GI= 56-69) oraz wysokim (IG ≥70). Niezmiernie istotne jest, aby dieta dla danego rodzaju użytkowego konia była skonstruowana w odniesieniu do odpowiedniego indeksu glikemicznego – to pozwoli uniknąć w przyszłości rozwojowi schorzeń metabolicznych, jak również zapewni optymalną podaż węglowodanów koniecznych do pokrycia zapotrzebowania na energię.
Podział węglowodanów.
Węglowodany w żywieniu koni stanowią istotną część diety, która opiera się przede wszystkim na dostarczeniu energii, jednak nie wszystkie węglowodany są sobie równe. Węglowodany w paszach dla koni można podzielić na węglowodany strukturalne, które w dużej mierze składają się na włóknistą część diety i pochodzą ze ściany komórkowej roślin (celuloza, hemiceluloza) oraz węglowodany niestrukturalne, które pochodzą z zawartości komórek roślinnych (cukry proste/ skrobia).
Węglowodany strukturalne trawione są w jelicie grubym przez fermentację drobnoustrojową, w której powstają lotne kwasy tłuszczowe i służą jako ważne źródło energii wolno uwalnianej – nie powodują wzrostu poziomu glukozy we krwi, dlatego są to pasze o niskim indeksie glikemiczny. Do takich pasz zaliczyć można między innymi wysłodki buraczane niemelasowane (Beet Pulp Summer) oraz sieczki (Glyx Wiese Heucobs).
Węglowodany niestrukturalne trawione są w jelicie cienkim przy udziale enzymów własnych konia i stanowią źródło energii szybko uwalnianej. Ze względu na krótszy czas trawienia, a co za tym idzie szybsze uwalnianie glukozy do krwi, cechują się wysokim indeksem glikemicznym np. owies czy kukurydza. Dlatego też dawki oparte na paszy o wysokiej zawartości zbóż będą szybko podnosić poziom glukozy i tym samym mogą prowadzić do rozwoju kwasicy metabolicznej.
Badania naukowe, w tym nasze własne wykazały, że proces fermentacji promuje szereg korzyści zdrowotnych, w tym obniża indeks glikemiczny wielu produktów, w tym zbóż. Pasze oparte o fermentowane zboża lub inne komponenty zawierające w swym składzie cukry np. marchew, stanowią bezpieczną alternatywę dla wielu koni. Proces fermentacji wpływa na degradacje cukrów oraz modyfikację skrobi w ziarnie, a co za tym idzie wolniejsze uwalnianie glukozy do krwi. W przypadku, gdy udział zbóż w paszach jest wysoki, a uprzednio zostały one poddane procesowi fermentacji, nie spowodują u koni podwyższenia poziomu glukozy we krwi. Takie pasze zatem pomimo wysokiego udziału zbóż będą bezpieczne dla koni.
Indeks glikemiczny a kwasica metaboliczna.
Kwasica metaboliczna występuję wskutek skarmiania zbyt dużych ilości pasz bogatych w węglowodany niestrukturalne, które charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym. W takiej sytuacji jelito cienkie nie jest w stanie wystarczająco strawić wysokiej ilości skrobi, w związku z tym część niestrawionej skrobi przedostaje się do jelita grubego. W procesie fermentacji dochodzi do wytworzenia wysokich ilości kwasu mlekowego, powodując obniżenie pH i obumieranie pożytecznej mikroflory. Uwolnione toksyny bakteryjne trafiają do krwi promując szereg procesów prowadzących do wystąpienia chorób metabolicznych.
A co z pastwiskiem?
Trawa jest najbardziej naturalnym pokarmem dla koni, natomiast w wielu przypadkach może wpływać negatywnie na ich zdrowie. Trawy oprócz glukozy i fruktozy, które są łatwo rozkładane w jelicie cienkim koni, zawierają także fruktany, które są oporne na trawienie przez enzymy własne konia. Przechodząc do jelita grubego powodują wzrost produkcji kwasu mlekowego, zaburzają równowagę pH i przyczyniają się do reakcji zapalnych, wywołując kolkę lub ochwat. Ma to szczególne znaczenie w przypadku koni z nadwagą oraz z zburzeniami metabolicznymi, takimi jak insulinooporność oraz zespół metaboliczny.
W przypadku jakich koni znajomość indeksu glikemicznego jest ważna?
Prawidłowe żywienie jest niezwykle ważne w postępowaniu z końmi z zaburzeniami metabolicznymi. Regulowanie ilości i rodzaju paszy, ze szczególnym uwzględnieniem węglowodanów, pozwala zmniejszyć objawy chorobowe i utrzymywać zdrową kondycję.
Dieta dla koni u których zdiagnozowano chorobę Cushinga (ECD), zespół metaboliczny (EMS), rabdiomliozę wysiłkową (RER), przewlekły mięśniochwat porażenny (PSSM) oraz osteochondrozę (OCD) powinna mieć jak najniższy indeks glikemiczny. Pozwoli to na utrzymanie gospodarki węglowodanowej tych koni na odpowiednim poziomie oraz zachowanie prawidłowej kondycji.
Indeks glikemiczny u koni sportowych
Konie sportowe potrzebują wysokiej koncentracji energii w dawce pokarmowej, która czerpana jest głównie z pasz zawierających wysoko przyswajalne węglowodany. Są one rozkładane w jelicie cienkim na mniejsze cząsteczki glukozy i wchłaniane do krwioobiegu. W dużej mierze są one utleniane do glikogenu i zużywane podczas aktywności mięśni. Glikogen mięśniowy jest ważnym „paliwem” do wytarzania energii podczas wysiłku. Ze względu na to, że pasze zawierające skrobie charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym, powodują znaczne podwyższenie glukozy we krwi, w krótkim okresie czasu, co przy długotrwałym wysiłku wpłynie ujemnie na wydajność i spowoduje szybkie zmęczenie, ze względu na wyczerpanie rezerw.
Dlatego też, istotnym w dietetyce koni sportowych jest to, aby dietę konstruować na mieszankach zawierających fermentowane zboża (Brandon XP), gdyż nie powodują one nagłych skoków glukozy. Poza tym, kluczowym jest aby w diecie uwzględnić wysoki poziom włókna (Natur Musli Solo), ponieważ jest źródłem wolno uwalnianej energii oraz nie spowoduje podwyższenia poziomu glukozy we krwi.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat indeksu glikemicznego paszy jaką karmisz swojego konia lub masz konia szybko przybierającego na wadze – napisz do nas. Pomożemy Ci dobrać dawkę pokarmową odpowiednią dla Twojego konia.
Mgr inż. Patrycja Wróblewska – Doktorantka Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa.